عنصر زیرکونیوم(Zr) در دسته فلزات واسطه قرار دارد و عدد اتمی آن در جدول تناوبی ۴۰ می باشد. فلزیست درخشان و به رنگ سفید و طوسی قابل رویت می باشد و می تواند از حالتی به حالت دیگر تغییر کند که تشابه بسیار زیادی به تیتانیم دارد.
این عنصر عمدتا از زیرکون بدست آمده و به شدت در برابر زنگ‌زدگی مقاوم می باشد، معمولا در راکتورهای اتمی برای جذب نوترون و ساخت فلزات مقاوم در برابر زنگ‌زدگی، استفاده می‌گردد.
منشا نام این عنصر از Zarkn عربی و Zargntext فارسی گرفته شده است و در سال ۱۷۸۹ توسط “Laproth” کشف شد و جالب است بدانید، زیرکونیوم خالص تا سال ۱۹۱۴ بدست نیامد.
کشور های غنی از پودر زیرکونیوم
پودر زیرکونیوم در طبیعت به صورت آزاد وجود ندارد و اصلی‌ترین منبع اقتصادی آن، معدن سیلیکات زیرکونیوم (ZrSiO4) می باشد و در استرالیا ، برزیل ، هند ، روسیه و ایالات متحده قابل دسترس است.
این عنصر به شکل پودر بی‌رنگ یا ماده بلوری و طوسی رنگ استخراج می‌شود.
ویژگی های زیرکونیوم
از مهم ترین ویژگی زیرکونیوم؛ مقاومت بالا در برابر زنگ زدگی است به علاوه این عنصر از فولادسبک تر بوده و سختی آن مشابه مس است و هنگامی که به ذرات ریز تبدیل شود به سرعت در هوا مشتعل می شود درحالی که مشتعل کردن آن در حالت جامد بسیار دشوارتر است.
همچنین فلز Zirconium Zinc (ZnZr2) در دمای پایین تر از ۳۵ کلوین ( ۲۳۸/۱۵- درجه سانتی گراد) خاصیت آهن ربایی پیدا می کند.
کاربردهای پودر زیرکونیوم
از پودر زیرکونیم به عنوان دوربین های توپوگرافی ساطع کننده، منبع نور در برخی از فلاش های عکاسی، روکش فلزی راکتورهای هسته ای و حتی دیالیز و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.
قدرت جذب پایین این عنصر در جذب نوترون ها منجر به استفاده از آن در انرژی اتمی شده و بیش از ۹۰% محصولات فلز زیرکونیوم به مصرف تجاری در تولید نیروی اتمی می‌رسد.
توسط صنایع شیمیایی برای لوله‌کشی در محیط خورنده به صورت گسترده مورد بهره برداری قرار می گیرد. این فلز آتش‌زا است و ترکیب کربن دار آن به عنوان محلول ضدعفونی کننده استفاده می شود.
اکسید زیرکونیوم ناخالص برای تهیه ظروف مخصوص ذوب فلز در آزمایشگاه ها به کار می‌رود که بتواند در برابر گرمای زیاد مقاومت نشان دهد. همچنین برای پوشاندن کوره ذوب نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
در پزشکی به عنوان مفاصل و بازوهای مصنوعی استفاده می شود و با بافت های داخل بدن سازگار است.
آلیاژ زیرکونیوم و Niobium ، خاصیت ابررسانایی در دماهای پایین را برای زیرکونیوم فراهم می کند که برای ساختن آهنرباهای بسیار قوی توسط نیروی الکتریکی در مقیاس زیاد استفاده می شود.
کلام آخر
پودر زیرکونیم و نمک های آن خیلی سمی نیستند و حدود ۵۰ میکروگرم آن در بدن توسط روده جذب می شود و آن میزانی هم که جذب می شود بیشتر در استخوان ها انباشته می گردد، همانطور که گفتیم گرد این فلز در هوا آتش می‌گیرد و باید بدانیم که میتواند عاملی برای آتش سـوزی گسترده یا انفجار باشد.
